Văn hóa toàn cảnh ngày 24/7/2023

24-07-2023, 20:12

Truyền hình thông tấn – Văn hóa toàn cảnh: https://vnews.gov.vn/video/van-hoa-toan-canh-ngay-24-7-2023-87634.htm

(CAO) 28 tác phẩm nổi bật của họa sĩ Nguyễn Đình Thuần được giới thiệu, trưng bày trong triển lãm tranh cá nhân của họa sĩ tài hoa.

Tham dự khai mạc chương trình vào sáng 23/7 có đông đảo những gương mặt nổi bật của giới mỹ thuật TPHCM. Như họa sĩ Hoài Hương nói vui khi chia sẻ trong chương trình, rằng ông “như nhìn thấy cả trường Đại học Mỹ thuật đang ngồi phía dưới” hàng ghế khán giả. “Sức cuốn hút từ những tác phẩm của Nguyễn Đình Thuần đã tạo nên cuộc hội ngộ này”, họa sĩ Hoài Hương nhận định.

Ở tuổi 75, họa sĩ Nguyễn Đình Thuần nói dù đã nhiều lần giới thiệu tác phẩm tranh ở nước ngoài, ông vẫn “rất bồi hồi khi thực hiện triển lãm tại quê hương”.

Họa sĩ Nguyễn Đình Thuần

Chương trình diễn ra từ ngày 23 đến hết ngày 30/7 tại Bình Minh art gallery (số 29A Ngô Thời Nhiệm, Q3, TPHCM) của nhà sưu tập nghệ thuật Trương Văn Thuận và NSƯT Ánh Tuyết.

Nhà sưu tập nghệ thuật Trương Văn Thuận và người bạn đời, NSƯT Ánh Tuyết.

Hoạ sĩ Nguyễn Đình Thuần sinh năm 1948 tại Huế. Trong sự nghiệp hội hoạ của mình, ông sớm thành công với việc tham gia nhiều cuộc triển lãm nhóm và triển lãm cá nhân ở Việt Nam, Hoa Kỳ, Pháp, Singapore…

Khi mới vào trường theo học Mỹ thuật, ông học chuyên ngành lụa, sau đó chuyển hẳn qua học sơn dầu và trung thành với chất liệu này. Những năm đầu tiên của sự nghiệp hội hoạ, ông theo đuổi phong cách ấn tượng, rồi thử nghiệm thể loại siêu thực trong khoảng 10 năm, còn sau đó thì gần như trung thành với lối vẽ trừu tượng.

Ông quan niệm: vẽ trừu tượng, nó là một thứ giải toả tâm hồn mình, sau khi nhận chân thẩm mỹ và đi xuyên qua các thang bậc của hội hoạ hình thể, bố cục, màu sắc; cái “trừu tượng” là bậc trên của “không hình dung” nữa, chứ không phải là trừu tượng không; cái “không hình dung” nó đi thẳng vào tâm hồn người thưởng ngoạn; họ có thể không nhìn thấy theo cái ý niệm “nhìn là phải thấy một cái gì đó”.

Tranh của ông đã được lưu giữ trong các bộ sưu tập tư nhân ở nhiều nước. Ông đã có 5 triển lãm cá nhân tại Mỹ nhưng đây là triển lãm cá nhân đầu tiên của ông tại Việt Nam.

Với việc trưng bày 28 bức tranh sơn dầu khổ trung bình và nhỏ tại Bình Minh art gallery đợt này; đây là những bức tranh được chọn lọc trong những tác phẩm ông đã sáng tác trong nhiều năm qua, đánh dấu sự “trở về” ngoạn mục của ông khi bước vào tuổi 75.

— Hoài Giang —

Nguồn: Báo Công An: https://congan.com.vn/van-hoa-giai-tri/28-buc-hoa-tai-trien-lam-tranh-son-dau-nguyen-dinh-thuan_150163.html

Dầu sao với 28 tranh trừu tượng của Nguyễn Đình Thuần cũng khắc họa được một cuộc chơi lịch lãm với màu sắc kì thú… Đây cũng là thời điểm đánh dấu kỷ niệm 50 năm hành trình hội họa như Nguyễn Đình Thuần thổ lộ.

Bạn tôi, họa sĩ Nguyễn Đình Thuần sinh năm 1948, hiện sinh sống tại Westminster, California, Hoa Kỳ. Tốt nghiệp hội họa ở Trường Cao đẳng Mỹ thuật Huế.
Nguyễn Đình Thuần là người hiền hòa, rất tốt bụng, thích kết giao bạn bè và giúp bạn bè những lúc bạn cần.

Anh sống lặng lẽ, nhàn tản và vẽ. Những lần đi du lịch, tôi gặp anh những sáng mênh mông nắng, những buổi tối thoáng mát dịu êm cùng vài người bạn văn nghệ vui với nhau đủ làm cho không gian hạnh phúc tràn lan. Cách tiếp bạn nhiệt tâm khiến cho ai đến vùng Westminster cũng nhớ chỗ Nguyễn Đình Thuần là địa chỉ tin cậy, ấm áp, thích hợp và an lành nhất.

Nhớ quê xưa, sơn dầu, 50cm  x 40cm.

Lần này trở về thăm quê nhà, Thuần có mang theo 28 tranh hầu hết là trừu tượng về tổ chức triển lãm, lần đầu tại Sài Gòn (Gallery Bình Minh, 29A Ngô Thời Nhiệm, Q.3, TP. HCM, từ 23.7 đến 1.8.2023). Đây cũng là thời điểm đánh dấu kỷ niệm 50 năm hành trình hội họa như Nguyễn Đình Thuần thổ lộ.

Kỷ niệm 50 năm là một dấu mốc quan trọng. Nó là một nỗ lực thời gian của nửa đời một người. Khi kỷ niệm 50 năm là người ta muốn trưng bày cho mọi người thấy một thành quả mà bản thân thấy thỏa mãn, gặt hái những thành đạt. Người làm nghệ thuật lại càng quan trọng hơn vì họ sẽ cho chúng ta thấy những khám phá tích tụ trong ngần ấy năm qua tác phẩm. Chúng ta sẽ đến với triển lãm để cùng chia sẻ những điều hay, đẹp của họa sĩ.

Phượng hoàng, sơn dầu, 30cm x 20cm.

Trong văn học nghệ thuật thường người sáng tạo tác phẩm luôn cần quần chúng. Nhà văn, nhà thơ cần có người đọc, họa sĩ cần người thưởng lãm, ca sĩ cần khán giả… Sự trở về quê nhà triển lãm là một chọn lựa thích hợp, nhất là hiện nay lĩnh vực hội họa đang rộ lên trong nước; cộng thêm cái nhìn rộng thoáng về nghệ thuật, mặt bằng tổ chức triển lãm đủ mọi tiêu chuẩn tạo điều kiện tốt đẹp cho họa sĩ, đã mang lại sự khởi sắc như thời gian vừa qua.

Được hỏi về mục đích, hướng đi tìm cái đẹp trong hội họa và đề tài triển khai thế nào? Họa sĩ Nguyễn Đình Thuần cho biết: “Triển lãm tranh lần này không quy tập vào chủ đề nhất định. Tôi thường vẽ theo suy nghiệm và cảm xúc, theo tôi chủ đề chỉ làm suy giảm cái nhìn tổng thể của nội quan và hạn hẹp”.

Như thế họa sĩ đã chọn lựa sự tự do, chọn trừu tượng giải phóng tuyệt đối ra khỏi những ước lệ gò bó cho việc sáng tác họa phẩm. Có một dạo Nguyễn Đình Thuần pha trộn abstract với vài hình ảnh ấn tượng mà người ta hay gọi là semi-abstract nhưng vẫn rất cần thiết thể hiện những cảm xúc mạnh để quyến rũ người xem…

Ở đây, trong 28 bức tranh, chúng ta thấy Nguyễn Đình Thuần từ chối đường nét, những đường nét ngẫu nhiên tích cực có cường độ mạnh mẽ của chuyển động, để chỉ rải đều điểm màu sắc biểu cảm rực rỡ gần như nguyên chất trên những mảng màu được phân cách, hay bố cục rải rác tạo ra một đấu trường trong đó vẻ đẹp và sự hài hòa hòa hợp với sự hỗn loạn.

Thành phố, sơn dầu, 80cm x 60cm

Nguyễn Đình Thuần tập trung vào sức mạnh và tiềm năng của màu sắc, thông qua việc sử dụng các mảng màu khác nhau và nét vẽ chấm chấm tạo ra hiệu ứng không gian thú vị. Tác phẩm được tạo ra có chủ ý, nhưng hiệu quả là do xung lực ngẫu nhiên. Triển khai một không gian bằng cảm xúc chứ không phải bằng lý lẽ. Lý lẽ chỉ giới hạn bước đi của họa sĩ.

Có một mẫu số chung của các họa sĩ thích được khen tranh của mình diễn tả sự giằng xé, nỗi bất hạnh hay thao thức dằn vặt…, trong khi bản thân lại muốn tự do, giải phóng tách rời một ý tưởng khỏi các tham chiếu khách quan. Thật là nghịch lý. Trừu tượng không giải quyết việc diễn giải một chủ đề mang tính biểu tượng.

Thiếu nữ Huế, sơn dầu, 45cm x 45cm.

Thiền sư, sơn dầu, 120cm x 100cm

Nguyễn Đình Thuần nói thêm: “Hội họa (nghệ thuật) nói chung là đường đi không đến, vẫn phải miệt mài và can đảm đi và không đến, vẻ đẹp thì muôn nơi, điều gì làm rung cảm mình thì vẽ, không quy tập vào đề tài nào cả.”

Paul Gauguin nói vẽ là đi tìm sự thật của cái đẹp. Một cái “thật” của chân lý. Chân lý thì cứ phải đi tìm miết. Có nghĩa đường đi của họa sĩ là đường đi không có điểm dừng. Hội họa từ cổ đại đến nay vẫn còn đang phát triển, và sẽ còn tiếp diễn, còn mãi.

Ở Hoa Kỳ, mỗi họa sĩ ở mỗi nơi xa xôi, cách nhau ít có dịp hội tụ. Trong không gian của họa sĩ Nguyễn Đình Thuần yên tĩnh đơn lẻ. Hoạt động trong đơn tuyến thường là một thiệt thòi cho người làm nghệ thuật. “Người có đám, chim có bầy”. Trong sinh hoạt nếu có nhóm sẽ thêm động lực làm việc, thúc đẩy nhau vui vẻ sáng tạo. Những khám phá của người này luôn là gợi ý cho người kia về một hướng phát triển quy chiếu riêng. Âm thầm làm việc một mình sẽ thiếu năng động, sự cố gắng chỉ là bù đắp như điền vào chỗ trống.

Có một điều tối kỵ với họa sĩ là vẽ để giải khuây. Giải khuây chỉ nên vẽ chim hoa cá cảnh rồi treo làm đẹp bức tường. Không thể là tác phẩm. Tác phẩm là con người, là thân phận, là một đời sống có lẽ sống chi phối đến tâm trạng kẻ khác. Họa sĩ là người cung cấp cho người xem thứ gì đó có thể tạo ra những hiệu ứng này nọ.

Thời gian, sơn dầu, 110cm x 100cm.

Họa sĩ nào cũng muốn mình tạo được một phong cách cá biệt. Nhưng trước hết đều bị kìm hãm bởi thói quen quá lâu từ mẫu mực. Hầu hết những người xuất thân từ trường sở dễ bị những thói quen làm cho không thể bứt phá được. Thói quen làm việc nhẩn nha cho xong việc, thói quen tư duy, nhìn ngắm sự vật, thói quen dùng khả năng sẵn có để hoàn tất công việc dễ dàng. Trong khi mục đích của trường sở là đào tạo và trang bị vốn liếng để học sinh khi ra trường xây dựng một thế giới mới.

Rời khỏi trường luôn có những câu hỏi vang lên: bắt đầu từ đâu? Triển khai những gì học ở trường? Triển khai những khuất phục từ các lứa đi trước như một kim chỉ nam, một chuẩn mực, hay những người đã nổi tiếng đình đám trong nước hoặc trên thế giới, đã lan truyền qua sách vở có khi từ hằng thế kỷ qua?…

Thuyền ra cửa biển, sơn dầu, 50cm x 40cm.

Một điều nữa là hay bị ảnh hưởng của họa sĩ mình giao tiếp đã có những thành đạt lừng lẫy. Nguyễn Đình Thuần giao lưu với họa sĩ Đinh Cường và cả Nguyên Khai, vì thế, vô hình trung trong tranh của anh thấp thoáng bóng thiếu nữ một chút Đinh Cường, một chút Nguyên Khai chúng ta cũng không lấy làm lạ…

Khung cảnh thơ mộng của Huế chưa đủ đánh thức những cung bậc lãng mạn trong tâm hồn Nguyễn Đình Thuần, giống như các thiếu nữ được pha trộn với không gian giáo đường đầy chất thơ trong tranh Đinh Cường. Ảnh hưởng này đôi khi tác giả không thấy rõ nhưng người xem thì thấy.

Bình minh, sơn dầu, 130cm x 130cm.

Dù sao với 28 tranh trừu tượng của Nguyễn Đình Thuần cũng khắc họa được một cuộc chơi lịch lãm với màu sắc kì thú.

Đến với triển lãm nào cũng thế, bạn sẽ bắt gặp những bức tranh khiến bạn sửng sốt. Bạn muốn sở hữu bức tranh đó ngay. Ra về có thể bạn sẽ rủ vài người bạn đến quán cà phê, bạn sẽ hâm nóng những câu chuyện bắt gặp ở phòng tranh và bạn bị lôi cuốn bởi những dư âm, những ám ảnh đó mãi không thôi…

Nguyễn Trọng Khôi (Thị trấn Đồi Phú Quý, Dallas, Texas, Hoa Kỳ) 

Nguồn: https://nguoidothi.net.vn/nguyen-dinh-thuan-va-tranh-truu-tuong-40217.html

Sở hữu gần cả trăm bức, có thể nói nhà sưu tập Trương Văn Thuận hiện đang là người nắm giữ nhiều nhất các phác thảo, ký họa của họa sĩ Nguyễn Gia Trí. Theo nhà sưu tập Trương Văn Thuận, trước khi thể hiện kỹ thuật sơn mài, Nguyễn Gia Trí phải thực hiện rất nhiều bản phác thảo, các chi tiết được tính toán kỹ lưỡng cả từ ý tưởng, hình họa, màu sắc cho đến bố cục.

Nhà sưu tập Trương Văn  Thuận đã “theo đuổi” bộ sưu tập các bản thảo của họa sĩ Nguyễn Gia Trí trong nhiều năm qua. Ảnh: Thông Hải/ VNP

Hoạ sĩ Nguyễn Gia Trí, sinh năm 1908 tại Hà Đông (nay thuộc Hà Nội), năm 1936 Tốt nghiệp trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương; giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học nghệ thuật. Tên của ông đã cùng với các hoạ sĩ Tô Ngọc Vân, Nguyễn Tường Lân, Trần Văn Cẩn tạo thành bộ tứ danh hoạ nổi tiếng thời kỳ đầu của nền Mỹ thuật Việt Nam “Trí, Vân, Lân, Cẩn”.

Hoạ sĩ Nguyễn Gia Trí là người đi đầu trong việc chuyển những bức tranh sơn mài từ trang trí thành những tuyệt phẩm nghệ thuật và từ đó ông được mệnh danh là “cha đẻ những bức tranh sơn mài tân thời của Việt Nam”.

Một số tác phẩm bản thảo trong Triển lãm.

Ông cũng là một trong những hoạ sĩ nổi tiếng đi đầu trong việc tạo ra một khuynh hướng nghệ thuật mới cho Việt Nam, với những đường nét vẽ thanh lịch và những tư tưởng mới về nghệ thuật sơn mài. Chủ đề quen thuộc trong tranh của ông là những thiếu nữ duyên dáng, nhàn tản trong khung cảnh thiên nhiên thơ mộng. Với chất sơn ta, son, vàng, bạc, vỏ trứng, cánh gián, Nguyễn Gia Trí đã tạo cho tranh sơn mài một vẻ đẹp lộng lẫy, một chiều sâu bí ẩn, đưa kỹ thuật sơn mài lên đỉnh cao, khảng định tầm quan trọng của chất liệu hội hoạ này trong nền Mỹ thuật Việt Nam.

               

Một số tác phẩm bản thảo trong Triển lãm.

Nhà sưu tập Trương Văn Thuận cho biết: “ Mình sưu tầm tranh cũng lâu lắm rồi từ những thập niên 80, trong giai đoạn đó mình có cái duyên là quen, thân với gia đình họa sĩ Nguyễn Gia Trí nên rất muốn sưu tầm những bức phác thảo đầu tiên của cụ Nguyễn Gia Trí vì đó thần bút ngay ban đầu của họa sĩ khởi đầu sáng tác nên tác phẩm”.

     

     

Một số tác phẩm bản thảo trong Triển lãm.

Chúng ta có thể tìm thấy những tác phẩm của ông trong Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, Bảo tàng Mỹ thuật thành phố Hồ Chí Minh và trong nhiều bộ sưu tập cá nhân ở trong nước và nước ngoài.

Tuy nhiên, ít ai biết, trước khi kỹ thuật sơn mài được thể hiện, được thăng hoa ông đã phải thực hiện từ rất nhiều bức vẽ phác thảo; nhiều bước, nhiều chi tiết được tính toán kỹ lưỡng cả về ý tưởng, hình hoạ, màu sắc và bố cục; nhiều bức vẽ thực sự đã là các tuyệt phẩm của ông.

Thực hiện: Thông Hải/ Báo ảnh Việt Nam: https://vietnam.vnanet.vn/vietnamese/long-form/trien-lam-cac-ban-phac-thao-cua-hoa-si-nguyen-gia-tri-334201.html

(Thethaovanhoa.vn) – Phiên đấu giá “vị nghệ thuật” lần thứ 2 của nhà đấu giá Lý Thị (Lythi Auction) sẽ diễn ra từ 14h ngày 27/5 tại Hôtel des Arts Saigon (76-78 Nguyễn Thị Minh Khai, TP.HCM), trong đó có một phác thảo đặc biệt của danh họa Nguyễn Gia Trí (1908 – 1993).

Phiên đấu này có tên Hội họa Việt Nam thế kỷ 20 và đương đại  và sẽ bắt đầu bằng giây phút tưởng nhớ ngày mất của Tô Ngọc Vân (17/6/1954), Nguyễn Gia Trí (ngày 20/6/1993), Lưu Công Nhân (21/7/2007)… Đây là những tên tuổi có đóng góp to lớn và có ngày mất gần với ngày mà phiên đấu giá diễn ra.

Độc nhất vô nhị

Phác thảo trên giấy can của Nguyễn Gia Trí tại phiên đấu này có tên là Phong cảnh đồng quê (74 cm x 40 cm, 1968), hiện thuộc sở hữu của nhà sưu tập Trương Văn Thuận (TP.HCM). Nhìn về tổng thể tạo hình, kỹ thuật và thẩm mỹ, bức phác thảo này hoàn toàn đủ sức đứng độc lập như một tác phẩm.

Danh họa Nguyễn Gia Trí

Đây có lẽ cũng là một trong những lý do mà Nguyễn Gia Trí ký tên và lưu giữ rất cẩn thận. Dù thực tế cho thấy ông Trí là người rất bài bản, đã lưu trữ nhiều phác thảo, nhưng không phải tất cả (những bức không như ý, ông đều hủy bỏ).

Mua bán, đấu giá một phác thảo là việc rất bình thường, nhất là với những tác giả đang có tác phẩm được liệt vào hàng bảo vật quốc gia như Nguyễn Gia Trí. Thế nhưng phiên đấu của Lythi Auction đang trở thành vô tiền khoáng hậu vì một sự trùng hợp trên mức ngẫu nhiên, điều rất hiếm gặp trên thế giới.

Cụ thể , cũng vào ngày 27/5, phiên đấu giá buổi tối có tên Asian 20th Century & Contemporary Art của nhà Christie’s tại Hong Kong sẽ bán tác phẩm sơn mài Nostalgie du Haut Tonkin (Nhớ trung du Bắc bộ, 80 cm x 40 cm, 1968) của Nguyễn Gia Trí, với giá ước đoán từ 154.812 đến 232.217 USD. Đây chính là tác phẩm được làm từ bản phác thảo mà Lythi Auction đưa ra đấu tại TP.HCM cùng ngày, (nhưng  diễn ra trước vài tiếng đồng hồ).

Bản ghép hình chụp, bên trái là phác thảo trên giấy can “Phong cảnh đồng quê”, bên phải là sơn mài “Nostalgie du Haut Tonkin”

Do hai tác phẩm này được thực hiện trong cùng một năm, nên độ xê xích hình họa từ phác thảo đến sơn mài không thật nhiều. Nguyễn Gia Trí trở thành bậc thầy vì nhiều lý do, trong đó có thao tác phác thảo trên giấy can quá kĩ lưỡng, nên khi chuyển lên sơn mài đã có độ chính xác cao về bố cục, luôn giữ được biểu cảm và cảm xúc ban đầu.

Sở hữu một phác thảo, dù của danh họa, với nhiều người cũng là “hơi bình thường”, nhưng với Phong cảnh đồng quê lần này thì hoàn toàn khác biệt. Nó trở thành “cái khuôn” đúng ra một tác phẩm đẹp, ra đời trong giai đoạn bắc cầu giữa tác phẩm có “hình người/thiếu nữ” và “không hình người” của Nguyễn Gia Trí. Nó đã phảng phất tinh thần trừu tượng, một kỹ thuật mà hai thập niên cuối đời danh họa này rất yêu thích.

Bảo vật quốc gia

Ngày 30/12/2013, trong đợt công nhận Bảo vật quốc gia lần thứ 2, tác phẩm sơn mài Vườn Xuân Trung Nam Bắc của Nguyễn Gia Trí đã có tên, được đánh số 34.

Kể từ đó có một suy nghĩ, một chỉ định mặc định rằng toàn bộ sơn mài của Nguyễn Gia Trí là quốc bảo, vì thế không được phép rời khỏi Việt Nam. Sự mặc định này – dù có thể chưa đúng về luật – có cái hay là giúp thay đổi cái nhìn và tăng giá trị, sự bảo vệ với tranh sơn mài của Nguyễn Gia Trí nói chung. Nhưng cũng có những hệ lụy. Và thực tế, giới buôn bán ngầm vẫn có cách vận chuyển ra nước ngoài.

Như tại phiên đấu ngày 27/5 của nhà Christie’s, nhiều người dự đoán tác phẩm Nostalgie du Haut Tonkin sẽ được bán ở bức giá cuối cùng dưới 350.000 USD (gần 8 tỷ đồng). Nếu đúng vậy thì đây sẽ là một trong vài tác phẩm có giá bán công khai cao của Nguyễn Gia Trí.

Với nhiều nhà sưu tập và doanh nhân có lòng tự hào về bản sắc, giá bán này hoàn toàn có thể chấp nhận được. Thế nhưng, một nữ sưu tập trẻ tại TP.HCM (xin giấu tên) lại lo lắng rằng sơn mài của Nguyễn Gia Trí đã là quốc bảo, không biết đi đấu giá mang về Việt Nam thì có gặp khó khăn gì không, dù luật chỉ cấm mang đi. Vì suy nghĩ như vậy nên cô từ bỏ ý định sang Hong Kong, dù trong lòng rất muốn mang một “bảo vật quốc gia” như vậy về Việt Nam.

Đại diện của Lythi Auction còn cho biết thêm rằng vì vấn đề bảo hiểm chưa hoàn thiện mà việc đem kiệt tác về Việt Nam để thực hiện đấu giá gặp vô vàn khó khăn.

Nguồn: Văn Bảy – Thể Thao và Văn Hóa: https://thethaovanhoa.vn/danh-hoa-nguyen-gia-tri-va-phien-dau-gia-vo-tien-khoang-hau-20170523063328161.htm

Nguyễn Gia Trí quan niệm: “Mỗi bức tranh là một cơ thể sống. Nó có cuộc sống riêng. Nó sẽ tác động đến người xem khác nếu họ có sự đồng cảm”. Trong bài này, được sự đồng ý của họa sĩ Nguyễn Xuân Việt, báo Thể thao và Văn hóa (TTXVN) lược trích vài đoạn ngắn trong sách Họa sĩ Nguyễn Gia Trí nói về sáng tạo (1998) do Nguyễn Xuân Việt thực hiện, để hiểu thêm về quan điểm sáng tạo và nghệ thuật trừu tượng của danh họa này.

Một trong những câu nói lúc cuối đời của Nguyễn Gia Trí: “Không có bức tranh nào gọi là xong cả. Tất cả đều là phác thảo”.

Nguyễn Gia Trí vốn rất kiệm lời, ngại gặp người chưa quen, gần như không nói chuyện với người lạ. Để có được cuốn sách này, chứng tỏ Nguyễn Xuân Việt đã rất công phu và biết cách lắng nghe, ghi chép.

Nguyễn Gia Trí thời trẻ

Triết lý trừu tượng

Trong ghi chép ngày 19/11/1980, Nguyễn Gia Trí viết: “Chính vì họa sĩ muốn biết và thấy cái tâm mình, nên mới tìm tòi làm việc. Vì không biết nên mới vẽ.

Đối với hội họa trừu tượng, cũng không nên phân biệt với các môn phái khác. Nó cũng chỉ là phương tiện để họa sĩ tìm cái thật. Hội họa trừu tượng khó là vì họa sĩ không có chỗ dựa vào mẫu thực. Từng chấm, từng nét trong tranh trừu tượng cũng có hình riêng và là một với toàn thể tranh. Chi tiết cũng như những giọt sương. Nhưng mỗi giọt đều soi ánh mặt trời. Mọi chi tiết trong tranh đều chịu một sự kiểm soát ngang nhau.

Pollock vẽ trừu tượng là ông “lên đồng”, nhập thể, tự mình là một với bức tranh. Mọi cảm xúc cuộc sống đều hiện lên đấy”.

Nguyễn Gia Trí viết thêm: “Học vẽ giống như người đi xe đạp, mới lên thì chuệnh choạng, nghiêng ngả, sau đó lấy lại được thăng bằng và cứ thế đạp thẳng đi được. Sáng tác, có lúc như trong mơ. Người vẽ không suy nghĩ, mà chỉ làm. Khi đã nghĩ mình vẽ trừu tượng, thì bức tranh lại không còn trừu tượng nữa. Lúc ấy sáng tác đã bị phân hai, giữa tranh và người vẽ tranh. Trước thiên nhiên mình vẫn có thể rút ra cái trừu tượng. Có khi ở cái tướng cụ thể, mà người ta nhìn thấy trừu tượng”.

Bức trừu tượng (120cm x 180cm, khoảng thập niên 1970) của Nguyễn Gia Trí, thuộc sưu tập của Đinh Vũ Hải (TP.HCM)

Khi được hỏi: Vẽ trừu tượng có phá mất hình thực hoặc làm hình thực yếu đi? Nguyễn Gia Trí trả lời: “Sợ vẽ trừu tượng sẽ ảnh hưởng đến hình thực? Sẽ có ảnh hưởng. Nhưng cũng như món ăn. Ăn vào sẽ tiêu hóa. Mình không thể trực tiếp thấy nó tiêu hóa như thế nào”.

Và ông kết luận: “Sáng tác, có lúc như trong mơ. Người vẽ không suy nghĩ, mà chỉ làm. Khi đã nghĩ mình vẽ trừu tượng, thì bức tranh lại không còn trừu tượng nữa. Lúc ấy sáng tác đã bị phân hai, giữa tranh và người vẽ tranh”.

Phác thảo trừu tượng (77cm x 100cm), thuộc sưu tập của Trương Văn Thuận

Thấy được chính mình

Ngày 4/5/1979, Nguyễn Gia Trí viết: “Thấy được chính mình đã là một bước tiến bộ lớn. Nhưng thấy mình, phải tự vượt lên mình. Không bị cái thấy ấy chi phối, thì mới giải thoát được. Học vẽ là phải tự mình suy nghĩ, tự mình đi. Cứ soi vào tâm mình thì không bao giờ lạc lối. Nghệ sĩ chân chính thì không bao giờ lạc lối cả. Vì khi anh tìm tòi, thì lạc vào đâu cũng thú vị. Cho dù lạc vào địa ngục, cũng là thấy được địa ngục. Vì anh luôn luôn đi tìm một cách vô tư trong sáng. Cái học nguy hiểm nhất là đi theo đuôi người khác, hoặc lạc vào tiền tài danh vọng”.

Cuốn sách “Họa sĩ Nguyễn Gia Trí nói về sáng tạo” (1998)

Ngày 11/12/1981, ông viết: “Nhanh chậm không thành vấn đề, bởi thời gian ở trong tâm ta. Có thể vẽ xuôi, vẽ ngược, đằng nào cũng được. Vì vẽ cũng như nét chữ của ta. Khi ta nhập thể, nó chính là ta, ta chính là nó. Khi ấy những sai sót vi tế nhất ta cũng phân biệt được. Như người chỉ huy một dàn nhạc giao hưởng, có thể phân biệt được từng nốt nhỏ bị lạc điệu”.

Ghi chép ngày 19/11/1980: “Làm nghệ thuật điều chính yếu nhất là thành thật. Cái hại nhất là giả với mình. Phải làm việc nghiêm túc, có khi đến khắc nghiệt với chính mình. Làm hàng trăm cái hỏng để chỉ lấy nửa cái được, hoặc một cái được. Người nghệ sĩ không bao giờ tự thỏa mãn”.

“Chất liệu chiếm một nửa người nghệ sĩ. Phải yêu chất liệu, như yêu vợ mình, thì mới có con là tác phẩm. Mỗi chất liệu có đặc điểm riêng. Phải nắm được tính chất riêng của nó. Ví dụ: Độ dày mỏng của sơn dầu. Với sơn mài thì lại yêu cầu phẳng, độ bóng, hoặc bằng bất kỳ cách nào, miễn là đạt được hiệu quả nghệ thuật. Khi có điều gì chưa đạt, người vẽ áy náy, tìm cách khắc phục. Cho đến khi tạm thỏa mãn, hoặc thỏa mãn với bức tranh ấy”.

“Tranh phải bỏ hết ý đi. Vì cố ý làm là đã có một khoảng cách giữa ta và chất liệu. Mà việc cố gắng thể hiện ý lại tạo một khoảng cách lớn hơn nữa. Nhập thể vào cái toàn thể bao giờ cũng vậy, không phải ta chú ý đến cái nhỏ mà nó thành. Bao giờ cũng nhìn toàn bộ, nhìn cái lớn. Vẽ sơn mài mới hiểu được thời gian, hiểu cuộc sống. Sơn mài là phương tiện để ta sống và nó cũng là cứu cánh. Đến lúc nào đó hai cái nhập vào làm một. Bởi cái gì là phương tiện thì cái ấy không thể là cứu cánh”.

Nguyễn Gia Trí suy ngẫm: “Sống đúng, sống đủ, thì khi ta chết đi ta thấy mình đã làm đúng, làm đủ, không để uổng phí cuộc đời mình, ta có thể chết thanh thản. Cái sống và cái chết, cũng như màu trắng và màu đen. Hai cái ấy ẩn hiện, đan xen vào nhau, như đậm nhạt trong một bức tranh, nó là một”.

Nguồn: Văn Hóa Thể Thao: https://thethaovanhoa.vn/30-nam-ngay-mat-danh-hoa-nguyen-gia-tri-ky-3-va-het-moi-buc-tranh-la-mot-co-the-song-20230614065927324.htm

Trong các học trò thân cận của Nguyễn Gia Trí tại TP.HCM, hiện nay còn họa sĩ Hoàng Vượng (sinh năm 1948) và họa sĩ Nguyễn Xuân Việt (sinh 1949). Nhưng vì lý do sức khỏe, Hoàng Vượng chọn sống lặng lẽ ở một quận xa trung tâm, ngưng giao tiếp với đồng nghiệp. Trong một lần đến Hội Mỹ thuật TP.HCM vì công việc khác, tình cờ người viết có địa chỉ mới của họa sĩ Hoàng Vượng, nên có được cơ duyên kết nối này.

Hoàng Vượng không còn nhớ rõ mình học sơn mài với danh họa Nguyễn Gia Trí từ ngày tháng nào, nhưng làm việc với thầy thì gần 20 năm. Một số năm cuối cùng, ở xưởng có khi chỉ có mình Hoàng Vượng làm, thầy Trí thì ngồi xe lăn chỉ dẫn. Sau khi thầy mất (1993), Hoàng Vượng còn đến giúp cô Nguyễn Thị Kim – vợ của thầy Nguyễn Gia Trí – thêm một thời gian nữa, nhằm hoàn tất vài bức tranh sắp hoàn thiện, đã nhận đặt hàng mà chưa kịp giao. Công việc chỉ dừng lại khi cô Kim yếu và tranh thì đã giao hết.

Thầy dạy vẽ đi học sơn mài

Hoàng Vượng sinh ra ở tỉnh Bình Dương, quê quán ở Thái Bình. Cha ông vào đây lập nghiệp, có gia đình, sinh ra anh chị em ông. Hoàng Vượng học sơn mài mỹ nghệ tại Bình Dương từ lúc nhỏ. Từ năm 1965 đến 1975, học việc và cộng tác tại xưởng sơn mài của thầy Nguyễn Gia Trí ở Sài Gòn. Từ 1970 đến 1972, làm chuyên viên nghiên cứu sơn mài tại Nha Kỹ thuật. Từ 1972 đến 1975 dạy vẽ tại Trường Chuyên nghiệp Phan Đình Phùng và Trường Kỹ thuật Nguyễn Trường Tộ. Ông nhận giải thưởng danh dự về hội họa – điêu khắc của Giáo hội Phật giáo Việt Nam.

Họa sĩ Hoàng Vượng

Khi bước vào độ tuổi 30, lúc đã tham gia nhiều triển lãm nhóm trong và ngoài nước, đã bán tranh đây đó, Hoàng Vượng chợt nghĩ rằng mình cần học nâng cao hơn về sơn mài, nên muốn tìm về thầy cũ để thọ giáo. Qua sự giới thiệu của vài đàn anh, ông tìm đến Xưởng sơn mài Đông Sơn ở số 6 Tôn Đức Thắng (Q.1, TP.HCM) để xin phụ việc, học thêm. Xưởng này do linh mục Đaminh Trần Thái Hiệp đề xướng, với sự tham gia của một số họa sư, trong đó có Nguyễn Gia Trí, hoạt động từ 1978 đến 1989.

Với sự tháo vát và kinh nghiệm mỹ thuật sẵn có, Hoàng Vượng học, nắm vấn đề khá nhanh chóng, nên dần dần được thầy Trí tin tưởng, giao cho nhiều khâu khó hoặc quan trọng trong sơn mài.

Vợ chồng nhà sưu tập Dương Đức Dũng (bìa trái và phải) với họa sĩ Hoàng Vượng (ngồi) cùng con trai của ông

“Tuổi trẻ còn chút háo thắng, luôn muốn chứng minh mình giỏi, nên tôi đã làm rất nhanh, vượt mức đề ra. Có lần làm một bức lớn, tưởng thầy Trí sẽ rất hài lòng, nhưng khi thầy thẩm định lại, nói bỏ đi, làm bức khác. Lúc ấy tôi buồn lắm, tính nghỉ việc luôn, nhưng rồi nghĩ lại, mình ăn cơm thầy, học nghề, phụ việc, mà còn được thầy trả lương nữa, sao lại tự ái. Thế là từ đó tôi tập trung làm cho đẹp hơn, đạt hơn” – họa sĩ Hoàng Vượng kể.

Trong xưởng vẽ của Nguyễn Gia Trí, nhiều lúc có đến 14-15 người phụ việc, trong này luôn có 2-3 họa sĩ trẻ. Họ đi làm để có thêm thu nhập thì đã rõ, nhưng làm để được nghe thầy Trí chỉ dẫn thêm về kỹ thuật, quan niệm và thẩm mỹ sơn mài mới là mục đích chính.

Hoàng Vượng kể thêm: “Năm 1968, tôi vào học dự bị hội họa tại Trường Quốc gia Cao đẳng Mỹ thuật Gia Định, được học thủy mặc với danh họa Đới Ngoan Quân (戴頑君,1913 – 2003), nhiều nơi đọc tên ông thành Đới Ngoạn Quân. Hai nền tảng nho nhỏ này đã được thầy Trí khơi gợi, gia cố thêm quan niệm, nên tôi tiến bộ và vững vàng hơn rất nhiều. Thầy Trí cả đời làm sơn mài nhưng khá am hiểu về các bộ môn khác, đặt biệt là cách áp dụng tinh thần Đông phương vào kỹ thuật hội họa Tây phương”.

Bức “Chim vịt kêu chiều” (sơn mài, 80x120cm) đang hoàn thiện của Hoàng Vượng

Trong một chia sẻ với học trò ngày 4/5/1979, Nguyễn Gia Trí nói: “Với trừu tượng, chữ Hán là một thứ trừu tượng. Người Á Đông đi thẳng vào trừu tượng, và là người đi trước”. Đến ngày 29/4/1980, Nguyễn Gia Trí nhắc lại: “Bắt đầu vẽ sơn mài là đã vẽ trừu tượng rồi. Vì nó không thực như ngoài đời. Họa sĩ sơn mài nhìn vào tâm bên trong, chứ không nhìn vào cái vỏ bên ngoài của sự vật”.

Cơ duyên được sở hữu tranh thầy

“Thầy cẩn thận lắm, thấy bức nào có thể đạt chất lượng rồi thì mới ký tên chìm để học trò hoàn thiện thêm bề mặt. Bức nào không đạt thì phá bỏ, không giao cho khách. Khi thầy sắp mất thì ký tên vào chừng 8-9 bức tranh biểu hình gần như đã hoàn thành, chỉ chờ lên nước và đánh bóng, cùng một số tranh trừu tượng. Thầy mê vẽ trừu tượng lắm, vì thầy nói trừu tượng nó gần với lòng của thầy hơn cả” – Hoàng Vượng chia sẻ.

Bức trừu tượng nền đỏ, hiện thuộc sưu tập của Dương Đức Dũng

Cuối thập niên 1980, Hoàng Vượng và một số học trò, phụ việc thân cận khác được thầy Trí kêu về xưởng vẽ tại nhà làm việc. Lúc thầy Trí bệnh, ít nhận tranh mới, chỉ hoàn tất các tranh dang dở, nên chỉ còn Hoàng Vượng và một hai phụ việc đến làm.

Hoàng Vượng kể: “Khi thầy mất, gia cảnh thêm sa sút, rồi vài tranh cuối cùng không giao được cho khách nên cô Kim cũng gặp chút khó khăn về trả tiền cho thợ. Mà giai đoạn lúc này thì khách chủ yếu đặt tranh phong cảnh – thiếu nữ, chứ ít ai đặt tranh trừu tượng. Có lần tôi bạo miệng nói với cô, hay cô để em lấy vài tranh trừu tượng trừ tiền công. Cô Kim nói tranh có hình thì còn đáng giá, chứ trừu tượng thì đáng bao nhiêu mà trừ nợ, nhưng rồi thương học trò, cô cũng để cho tôi giữ tranh”.

Năm 2023 là đúng 115 năm sinh và 30 năm mất của danh họa Nguyễn Gia Trí (1908 -20/6/1993). Trong di sản mà ông để lại, ngoài những tuyệt tác sơn mài, còn có những phác thảo xuất sắc, những người học trò yêu nghề và cả thái độ làm việc nghiêm cẩn. Xem lại những phác thảo cho sơn mài, có thể hình dung phần nào những bước chuẩn bị cho tác phẩm hoàn chỉnh của Nguyễn Gia Trí.

Để tưởng nhớ 30 năm ngày mất, Bình Minh Art Gallery tổ chức triển lãm bộ sưu tập Tranh giấy ký họa phác thảo của Nguyễn Gia Trí, bày hơn 50 tác phẩm. Chủ nhân của bộ sưu tập này là luật sư Trương Văn Thuận và NSƯT Ánh Tuyết, với hơn 25 năm gắn bó cùng gia đình họa sĩ Nguyễn Gia Tuệ – con trai của Nguyễn Gia Trí.

Khởi đầu của “sinh nở sáng tạo”

Đến dự buổi khai mạc, Nguyễn Gia Tuệ xúc động: “Nhiều phác thảo ở đây được ông cụ vẽ khi tôi còn khá nhỏ, nhưng vì chúng ở lại trong gia đình quá nhiều năm, được ông cụ nhiều lần đem ra nghiên cứu, so sánh khi làm tác phẩm mới, nên thấm vào tôi rất sâu. Nhiều bức vẽ đã đi vào các tuyệt phẩm sơn mài của ông. Được gặp lại những phác thảo, ký họa ở đây tôi như được gặp lại cha của mình, thật sự hạnh phúc”.

Họa sĩ Nguyễn Gia Tuệ phát biểu tại triển lãm “Tranh giấy ký họa phác thảo”

Họa sĩ Nguyễn Xuân Việt, sau khi xuất ngũ bộ đội thì tìm đến xin thọ giáo Nguyễn Gia Trí về sơn mài nói chung và kỹ thuật sơn ta nói riêng. Trong khoảng 17 năm được học hỏi, làm việc cùng thầy Trí, Nguyễn Xuân Việt không chỉ lắng nghe lời dạy, mà còn ghi chép cẩn thận lời thấy nói. Nguyễn Gia Trí là người rất kiệm lời, khi thấy trò làm không được chỉ lắc đầu và nói hãy làm lại, với vài lời hướng dẫn ngắn gọn.

Ông Việt kể: “Suốt 17 năm đó, tôi chỉ nghe thầy nói một lần câu này: “Tôi sáng tác bằng tâm linh”. Nói ít là vậy, nhưng thầy luôn sống và sáng tác với quan niệm này. Thầy cũng nói: “Cái đẹp của một tác phẩm nghệ thuật, thấy thì tự thấy, nếu không thấy, dù có giải thích trăm ngàn lần cũng không thấy”.

Một góc triển lãm “Tranh giấy ký họa phác thảo”

Khi đến xem triển lãm Tranh giấy ký họa phác thảo, Nguyễn Xuân Việt chia sẻ: “Vào phòng trưng bày này, người yêu cái đẹp sẽ thấy mỗi bức phác thảo luôn ẩn chứa sự khởi đầu của sinh nở sáng tạo. Chiêm ngưỡng những phác thảo, những bản thảo đó, tâm hồn chúng ta như gặp tâm hồn danh họa, như gặp sự tĩnh lặng, gặp sự lay động, sự giải thoát trong từng tác phẩm”.

Nhà sưu tập Trương Văn Thuận cho biết việc ông sở hữu các phác thảo, ký họa này khá tình cờ, lúc còn chưa nghỉ hưu. “Nói thật lòng thì tôi có ước muốn sở hữu một vài tranh sơn mài của Nguyễn Gia Trí, nhưng điều này là quá khó, nhiều khi có tiền cũng không mua được, vì chưa đủ duyên. Từ niềm yêu thích đó, tôi cứ nhẩn nha sưu tập các phác thảo, ký họa như một nhịp cầu để đến gần hơn danh họa mà mình ngưỡng mộ. Sau mấy chục năm, nhìn lại thấy có cả trăm bức, nên thi thoảng chọn ra trưng bày. Gần như giỗ Nguyễn Gia Trí năm nào thì vợ chồng tôi cũng đến thắp nhang, vì gần gũi như vậy, nên nhờ gia đình Nguyễn Gia Tuệ, khi biết ở đâu có phác thảo, ký họa, chúng tôi lại tìm đến xem”.

Nhà sưu tập Trương Văn Thuận. Ảnh: Quỳnh Trần

“Không có thợ phụ là không được”

Với Nguyễn Gia Trí, trước khi kỹ thuật sơn mài được thể hiện, được thăng hoa, ông đã phải thực hiện rất nhiều bức phác thảo, qua nhiều bước, với nhiều chi tiết được tính toán kỹ lưỡng cả về ý tưởng, hình họa, màu sắc và bố cục.

Nguyễn Xuân Việt nói rằng, có lần thầy Nguyễn Gia Trí bảo vài học trò: “Bản thảo giống như sơ đồ kiến trúc của công trình vậy, càng chính xác càng tốt”. Vì sau 4 – 5 tháng là tranh đã cứng như đá, nếu phác thảo, bản thảo không chính xác thì khó mà sửa, khó mà vẽ tiếp, chưa nói vẽ thật mượt mà, uyển chuyển”.

Họa sĩ Nguyễn Xuân Việt, học trò của danh họa Nguyễn Gia Trí

Dù quan niệm “làm sơn mài như là tù khổ sai”, nhưng Nguyễn Gia Trí luôn là bậc thầy của sự uyển chuyển. Nhiều bức ông làm vài năm mới xong, thậm chí có bức làm cả chục năm, nhưng vẫn giữ được sự uyển chuyển này – đây là điều rất khó với sơn mài. Ông làm được là vì các bước chuẩn bị, trong đó các phác thảo, cũng như các bước thực hiện đều rất chỉn chu. Ngay cả các tranh cách tân thì cũng xuất phát các kỹ thuật bài bản, các quy tắc, các thẩm mỹ của chính sơn mài.

Những lúc cao điểm, Nguyễn Gia Trí có hơn 10 thợ phụ và 4 – 5 học trò thân cận để giúp hoàn thiện tác phẩm. Ông ra phác thảo, ra nét và giám sát cả quá trình thực hiện, theo dõi từng bước, nếu chỗ nào chưa ưng ý, chưa đạt thì cạo bỏ, làm lại.

“Ông cụ làm việc như công chức vậy, đúng giờ là ra xưởng làm, hết giờ là về, rất chăm chỉ và đặt ra yêu cầu rất cao” – Nguyễn Gia Tuệ kể.

“Vợ chồng thầy rất thương học trò và thợ phụ, cơm nước và lương bổng lúc nào cũng chu đáo, vì thầy nói rằng sơn mài quá nặng nhọc, nhiều công đoạn, không có thợ phụ là không được. Đặc biệt với những tranh khổ lớn, nếu một mình làm thì mất quá nhiều thời gian, công sức, khó giữ được cái cảm xúc ban đầu” – họa sĩ Nguyễn Xuân Việt kể.

“Vẽ khéo quá, thì chậm phát triển”

Trong sách Họa sĩ Nguyễn Gia Trí nói về sáng tạo, do Nguyễn Xuân Việt thực hiện, ngày 1/8/1980, Nguyễn Gia Trí nói: “Vì tôi làm việc bị lỗi lầm nhiều nên mới tiến bộ. Còn vẽ khéo quá, thì chậm phát triển.

Nếu không có cụ I và bác phó Thành (*) thì cũng không có sơn mài của tôi. Công đức của cụ I lớn lắm.

Ngày xưa khi thấy tôi làm sơn mài, cụ I là họa sĩ sơn dầu không sao hiểu được vấn đề “thời gian” trong cách vẽ sơn mài. Cụ rất thích sơn mài, rất muốn vẽ thử, nhưng cứ mỗi lần cụ nhìn thấy sơn ta nó lại “ăn” cụ, nên đành phải thôi.

Mỗi bức tranh sơn mài, là tự mình đề ra một bài học để giải quyết: nét, độ chuyển của nét, thay đổi màu nền, đen trên son, đỏ trên đen, đen trên bạc…

Hội họa gần với tôn giáo vì nó xuất phát từ tâm người ta. Nó không phải làm bằng óc hoặc bằng tay. Phải làm nhiều. Tập điều khiển sơn mài. Chú ý đến những biến chuyển đậm nhạt của chi tiết nhỏ trên tranh.

Mỗi họa sĩ là một thế giới riêng biệt, không ai hiểu hết mình được”.

(*) Cụ I mà Nguyễn Gia Trí đề cập ở đây chính là họa sĩ Joseph Inguimberty (1896-1971), giảng dạy Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương ngay khóa dầu tiên. Còn phó Thành tức là nghệ nhân sơn mài Ðinh Văn Thành (1898-1977).

* Nguồn: Thể Thao và Văn Hóa: https://thethaovanhoa.vn/30-nam-ngay-mat-danh-hoa-nguyen-gia-tri-ky-1-nhin-phac-thao-la-thay-tac-pham-2023061206093684.htm

VOH – Triển lãm vừa vinh danh cố danh họa Nguyễn Gia Trí, vừa giới thiệu đến công chúng những thành quả ban đầu từ những lao động miệt mài của người họa sĩ tài hoa.

Thanh Duyên – Khiêm Huân

https://video.voh.com.vn/tap-chi-my-thuat/dieu-chua-biet-dang-sau-cac-kiet-tac-cua-danh-hoa-nguyen-gia-tri-481354.html

THANH TUYỀN – GIA KHANG // TRUNG TÂM TIN TỨC HTV3/6/2023, 09:53

(HTV) – Nhân kỷ niệm 30 năm ngày mất của danh họa Nguyễn Gia Trí, Hội Mỹ thuật TP.HCM phối hợp cùng Phòng triển lãm nghệ thuật Bình Minh và gia đình cố danh họa tổ chức triển lãm, lưu giữ bộ sưu tập của ông trong nhiều năm qua.

Triển lãm gồm hơn 50 bức tranh và nhiều tư liệu của danh họa Nguyễn Gia Trí, sinh năm 1908 tại Hà Đông (nay thuộc Hà Nội). Ông tốt nghiệp trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, từng đạt giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học nghệ thuật.

Họa sĩ Nguyễn Gia Trí cùng với các hoạ sĩ Tô Ngọc Vân, Nguyễn Tường Lân, Trần Văn Cẩn đã tạo thành bộ tứ danh họa nổi tiếng thời kỳ đầu của nền Mỹ thuật Việt Nam. Đặc biệt, ông được mệnh danh là cha đẻ những bức tranh sơn mài tân thời của Việt Nam.

Tuy nhiên, trước khi kỹ thuật sơn mài được thể hiện thăng hoa, họa sĩ đã phải thực hiện từ rất nhiều bức vẽ phác thảo.

Ông Nguyễn Gia Tuệ – Con trai cố họa sĩ Nguyễn Gia Trí: “Tôi rất trân trọng vì đó là những nét đầu tay”.

Họa sĩ Lương Xuân Đoàn – Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam khẳng định tài năng của bậc thầy danh họa Nguyễn Gia Trí 

Với những nét vẽ thanh lịch và tư tưởng mới về nghệ thuật sơn mài, chủ đề quen thuộc trong tranh của cố danh họa Nguyễn Gia Trí là những thiếu nữ duyên dáng, nhàn tản trong khung cảnh thiên nhiên thơ mộng.

Danh họa Nguyễn Gia Trí được mệnh danh là cha đẻ những bức tranh sơn mài tân thời của Việt Nam

Triển lãm những bức tranh giấy, ký họa, phác thảo của ông được trưng bày đến hết ngày 8/6/2023 tại Phòng triển lãm nghệ thuật Bình Minh, Quận 3, TP.HCM.

Nguồn: HTV9: https://www2.htv.com.vn/trien-lam-tranh-ky-niem-30-nam-ngay-mat-danh-hoa-nguyen-gia-tri-1

Sở hữu gần cả trăm bức, có thể nói nhà sưu tập Trương Văn Thuận hiện đang là người nắm giữ nhiều nhất các phác thảo, ký họa của họa sĩ Nguyễn Gia Trí.

Nhà sưu tập Trương Văn Thuận đã “theo đuổi” bộ sưu tập này trong nhiều năm qua – Ảnh: MAI THỤY

Từ ngày 1 đến 8-6, nhà sưu tập Trương Văn Thuận sẽ lần đầu tiên “mở kho”, giới thiệu đến công chúng những tác phẩm quý giá trên.

Hiện nay, hầu hết phác thảo của Nguyễn Gia Trí – vị danh họa xuất thân từ Trường cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương – đều nằm trong bộ sưu tập của Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM và ông Trương Văn Thuận. Nhờ lợi thế sưu tập từ sớm, số lượng tác phẩm của ông Thuận đang chiếm phần ưu.

Do đó, số lượng trưng bày lần này (hơn 50 tác phẩm và hàng chục tư liệu) còn lớn hơn cả quy mô triển lãm đã từng diễn ra cách đây bốn năm do Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam và Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM phối hợp tổ chức.

“Mong muốn của tôi khi tổ chức triển lãm lần này là muốn người xem thấy được tính cách tỉ mỉ, cẩn trọng trong từng chi tiết của cụ Trí qua những tư liệu ông chuẩn bị cho quá trình sáng tác” – ông Trương Văn Thuận chia sẻ.

Cũng theo ông, vì đã nắm giữ những tác phẩm này trong thời gian khá lâu, ông còn muốn thông qua triển lãm này để đưa chúng đến các nhà sưu tập khác, tạo nên sân chơi rộng mở cho mọi người.

Một số bức ở triển lãm không còn dừng ở mức phác thảo mà đã trở thành một tác phẩm hoàn chỉnh gây ấn tượng sâu sắc cho người xem, như bức Kiều vẽ người phụ nữ diễm lệ đang chơi đàn tì bà.

Những tác phẩm tại triển lãm cũng là tư liệu quý giá để các nhà nghiên cứu mỹ thuật tìm hiểu cặn kẽ về quá trình sáng tác của họa sĩ Nguyễn Gia Trí, phục vụ cho công tác bảo quản, phục chế về sau.

Triển lãm diễn ra tại số 29A Ngô Thời Nhiệm (quận 3, TP.HCM).

Nguồn: Báo Tuổi Trẻ: https://tuoitre.vn/trien-lam-cac-phac-thao-cua-danh-hoa-nguyen-gia-tri-20230602092544064.htm?gidzl=TkYHQH4Nvq9rzfXk6GpXGNhqbs803UuQRVAICWi5x1Ww-P8rNGFk6MtrcMTQM-8ORw3EP6PKpquQ41VhIm

Tham dự khai mạc chương trình vào sáng 01/6 có nhà báo Trần Trọng Dũng, Phó Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam; họa sĩ Lương Xuân Đoàn, Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam; ông Nguyễn Gia Tuệ, con trai cố họa sĩ Nguyễn Gia Trí, cùng nhiều gương mặt nổi bật của giới mỹ thuật TPHCM.

Ông Nguyễn Gia Tuệ, con trai cố họa sĩ Nguyễn Gia Trí phát biểu

 

Chương trình do Bình Minh Art Gallery phối hợp với Hội Mỹ thuật TPHCM và gia đình danh hoạ Nguyễn Gia Trí tổ chức, trưng bày những bức tranh giấy, ký hoạ, phác thảo trong bộ sưu tập mà Bình Minh art gallery đã lưu giữ trong nhiều năm qua.

Trên 50 bức tranh và nhiều tư liệu của danh hoạ được trưng bày từ ngày 01/6 đến hết ngày 08/6 tại số 29A Ngô Thời Nhiệm, Quận 3, TPHCM. “Hy vọng thông qua triển lãm này, công chúng sẽ có thêm một góc nhìn mới về Mỹ thuật và Học thuật đối với danh họa Nguyễn Gia Trí”, nhà sưu tập Trương Văn Thuận chia sẻ.

 

Nhà sưu tập Trương Văn Thuận, chủ nhân bộ sưu tập

Hoạ sĩ Nguyễn Gia Trí cùng với các danh hoạ Tô Ngọc Vân, Nguyễn Tường Lân, Trần Văn Cẩn tạo thành bộ tứ danh hoạ nổi tiếng thời kỳ đầu của nền mỹ thuật Việt Nam: “Trí – Vân – Lân – Cẩn”.

Nguyễn Gia Trí sinh năm 1908. Năm 1936, ông tốt nghiệp trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, ông đã được trao giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học nghệ thuật.

Ông là người đi đầu trong việc chuyển những bức tranh sơn mài từ trang trí thành những tuyệt phẩm nghệ thuật và từ đó ông được mệnh danh là “cha đẻ những bức tranh sơn mài tân thời của Việt Nam”. Ông cũng là một trong những hoạ sĩ nổi tiếng đi đầu trong việc tạo ra một khuynh hướng nghệ thuật mới cho Việt Nam, với những đường nét vẽ thanh lịch và những tư tưởng mới về nghệ thuật sơn mài.

Chủ đề quen thuộc trong tranh của ông là những thiếu nữ duyên dáng, nhàn tản trong khung cảnh thiên nhiên thơ mộng. Với chất sơn ta, son, vàng, bạc, vỏ trứng, cánh gián, Nguyễn Gia Trí đã tạo cho tranh sơn mài một vẻ đẹp lộng lẫy, một chiều sâu bí ẩn, đưa kỹ thuật sơn mài lên đỉnh cao, khẳng định tầm quan trọng của chất liệu hội hoạ này trong nền mỹ thuật Việt Nam.

Công chúng có thể tìm thấy những tác phẩm của ông trong Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, Bảo tàng Mỹ thuật TPHCM và trong nhiều bộ sưu tập cá nhân ở trong nước và nước ngoài. Tuy nhiên, ít ai biết, trước khi kỹ thuật sơn mài được thể hiện, được thăng hoa, ông đã phải thực hiện từ rất nhiều bức vẽ phác thảo; nhiều bước, nhiều chi tiết được tính toán kỹ lưỡng cả về ý tưởng, hình hoạ, màu sắc và bố cục; nhiều bức vẽ thực sự đã là các tuyệt phẩm của ông.

(CATP) Trong Gallery Bình Minh có bức tranh to và đẹp mang tên “Tĩnh hòa gia” do họa sĩ Nghiêm Xuân Hưng vẽ về gia đình nhà sưu tập Trương Văn Thuận.

Trong tranh có bức tượng đồng nhà sưu tập, họa phẩm của NSƯT Ánh Tuyết (vợ ông Thuận) và các đồ vật trong phòng, trong đó có các con giáp biểu tượng các thành viên trong gia đình. Họa sĩ ghi câu đối “Lối tình chông gai rồi sẽ thuận, nẻo đường giông gió ắt phải hưng”, để nói về cuộc đời của Thuận và Hưng, dù gặp phong ba, bão tố rồi cũng Thuận, cũng Hưng. Họa sĩ vì yêu mến nhà sưu tập, đã đổ tư duy và tình cảm để thực hiện tác phẩm này…

Nghiêm Xuân Hưng, Tĩnh hòa gia, sơn dầu, 120x100cm, 2015

Tôi chơi tranh cũng ngót 30 năm, khá thân với nhiều họa sĩ đương đại nổi tiếng ở thành phố Hồ Chí Minh, đã đến tham quan nhiều Gallery, dự nhiều cuộc triển lãm, bỏ công nghiên cứu về ngành hội họa, điêu khắc, nên cũng có một ít cảm nhận về phong cách cũng như độ sâu tác phẩm của nhiều họa sĩ. Khi đến Gallery Bình Minh của anh Trương Văn Thuận, trong hàng trăm bức tranh bày kín cả ba tầng lầu, tôi chợt nhìn thấy một lối vẽ khá quen nhưng lại… rất lạ, những hình ảnh, màu sắc tả chân rất thật nầy bỗng cuốn hút một cách kỳ lạ, nó như giai điệu của bản nhạc “Love Story” không vui, không buồn nhưng khoét sâu vào tâm khảm những hương vị của tình yêu, của nỗi nhớ thương bàng bạc, của sự quấn quýt và chia ly.

Thấy tôi cứ đứng tần ngần trước các bức vẽ của tác giả ấy, anh Thuận giới thiệu: “Đó là tranh của Nghiêm Xuân Hưng, một người khá nổi tiếng ở Hà Nội, tôi gặp gỡ ông trong một ngày mùa đông giá buốt năm 2013, tại khu đô thị Việt Hưng, ở quận Long Biên, một ông già râu tóc bạc phơ, có đôi mắt trầm buồn, hiền từ nhưng nội tâm thì lại dữ dội, ước vọng cứ luôn cuồn cuộn trào dâng. Ông ước vọng gì, hãy nhìn thấu đáo tác phẩm của ông sẽ rõ, tìm cái mới trong cái cũ, đó là sự đam mê chưa có dấu hiệu mệt mỏi hay ngừng nghỉ của một nghệ sĩ yêu mảnh đất sinh ra mình, cái hương vị bình dị của cuộc sống đã ngấm vào từng làn da, thớ thịt”.

Họa sĩ Nghiêm Xuân Hưng (2018)

Nghiêm Xuân Hưng vẽ nhiều thể loại, đặc tả phố xá, những cảnh sinh hoạt cộng đồng mang sắc thái đồng bằng Bắc bộ, lưu vực sông Hồng, nhưng tôi lý thú trước những bức vẽ thiếu nữ ăn mặc theo lối nhà quê xưa, tự nhiên sinh hoạt với tập tục địa phương hoặc trong gia đình. Chiếc yếm, khăn mỏ quạ và quần nái đen được tác giả khai thác một cách tài tình, bên cạnh không gian đình chùa, hoa sen, ngọn đèn, sắp xếp các lễ vật thờ cúng… ông không tạo dáng mỹ miều, chân dung đều là các thiếu nữ ở miền quê, gương mặt thanh tao, đôi mắt ước vọng, làn da trắng ngần. Rất nhiều cô để bộ ngực trần, khoe vẻ đẹp thiên nhiên, sức sống của lứa tuổi dậy thì, sức mạnh xây dựng tương lai không thể thiếu của người phụ nữ.

Những hình ảnh này làm tôi nhớ thi nhân Nguyễn Bính, ông vua của những bài thơ viết về “nhà quê” rất hay và rất thật:

“Nào đâu cái yếm lụa sồi

Cái dây lưng đũi nhuộm hồi sang xuân

Nào đâu cái áo tứ thân

Cái khăn mỏ quạ, cái quần nái đen?

Nói ra sợ mất lòng em

Van em! Em hãy giữ nguyên quê mùa…

Hoa chanh nở giữa vườn chanh

Thầy u mình với chúng mình chân quê…”.

Không ít họa sĩ khai thác “nuy” ở nhiều góc cạnh, gợi dục, như đi dưới mưa nước thẩm bộ quần áo mỏng tanh, nằm ở tư thế khoe những đường cong quyến rũ, ngồi mộng mơ với đôi gò bồng đảo bốc lửa… với Hưng, những tinh hoa do thiên nhiên ban tặng ấy chỉ là “vẻ đẹp muôn đời – nỗi buồn thiên thu”, cái vẻ đẹp thì không thể chối cãi, ai cũng có thể bình phẩm theo cảm nhận của mình, nhưng cái nỗi buồn thì chỉ có những người từng trải mới thấu được.

Nghiêm Xuân Hưng, Nàng thơ, sơn dầu, 100x100cm, 2018

Tại sao lại dùng ngôn từ đó. Điều đặc biệt tôi nhìn thấy ở tác giả này, là những chi tiết phụ, phông nền (background) được thể hiện đa dạng, kỹ lưỡng không thua gì hình ảnh chính. Cô gái không đơn điệu với sắc vóc mà ngoại cảnh luôn đi với sinh hoạt, ánh mắt suy tư hay đang thực hiện một thao tác. Những background đa phần mô tả đồ vật, đình chùa miếu mạo, cảnh quan đặc thù của địa phương và chính những chi tiết công phu ấy càng tôn thêm vẻ đẹp của tác phẩm. Với lối vẽ siêu thực, tân cổ điển, Nghiêm Xuân Hưng thể hiện khá tài tình những nếp nhăn của chiếc áo, mềm mại của dây lưng đũi, bóc trần chi tiết tự nhiên, lột tả “làn da thớ thịt” của những chiếc lá sen, chiếc bình gốm… một phong cách lãng mạn và hiện thực đòi hỏi tay nghề cao và sự cần mẫn tối đa tập trung vào cây cọ.

Tôi thích các họa phẩm của Châu Âu thời Phục hưng, trong đó lối vẽ của Peter Paul Rubbens (như bức tranh “Sự phán quyết ở Paris” hoàn thành năm 1636) hay “Madonna với trẻ em” của Filippo Lippi vẽ năm 1465… tranh của Hưng có một phần trong lối vẽ dễ cảm nhận ấy. Trong “Cầm, kỳ, thi, họa”, thông thường tác phẩm thế nào thì tâm trạng của tác giả thế ấy. Với biểu cảm một độ sâu thăm thẳm trong ánh mắt, nét tự nhiên đến trầm lắng của các cô gái trong hầu hết các họa phẩm của Nghiêm, người thưởng lãm có thể nhớ lại mấy vần thơ trong “Cô lái đò” của Nguyễn Bính:

“Nhưng rồi người khách tình xuân ấy

đi biệt không về… với bến sông

đã mấy lần xuân trôi chảy mãi

mấy lần cô gái mỏi mòn trông…”.

Nghiêm Xuân Hưng cũng làm thơ, thơ ông buồn pha chút vị đắng thế nhân:

“Giao thừa không muốn đón

vị thừa không muốn say… tình thừa còn nguyên đấy

người thừa ta ngồi đây…”;

Với những người sống nhiều với nội tâm, công việc gói gọn trong tâm thức hay tư duy, họ thường tìm đến những nơi thanh tịnh để suy xét và trào dâng nỗi niềm, Nghiêm Xuân Hưng cũng thế, từ năm 2009, ông ẩn cư trong một căn hộ nhìn ra công viên ở khu đô thị mới phát triển tận quận Long Biên, Hà Nội.

Chính ông nói về mình:

“Ai ơi nhớ lấy câu nầy

làm người chớ có làm đầy đám đông

đám đông đông mấy thì đông

trong đám đông ấy không trông thấy người…”.

Chu đáo, tinh tường và chân quê, đó là những tố chất đọng lại trong các tác phẩm của người họa sĩ tài hoa trên đất Hà Thành…

Năm 2018, trong cuộc triển lãm cá nhân tại thành phố Hồ Chí Minh do Gallery Bình Minh tổ chức, người “Chân quê” Nghiêm Xuân Hưng bộc bạch: “Lâu lắm rồi mình mới vào Nam, lòng thấy lâng lâng, nhiều xúc cảm. Non sông liền một dải, thống nhất, yên bình. Ôi, những con đường rợp bóng cây, những tòa nhà cứ vươn lên cao mãi, những cô gái, chàng trai thanh xuân, tràn sức sống, làm mình càng thấy yêu non sông, gấm vóc này…

• Trần Tử Văn – Báo Công 29/04/2023: https://congan.com.vn/van-hoa-giai-tri/chan-que-mot-coi-di-ve_146491.html

Nguồn: Văn Hóa Toàn Cảnh

Nhà báo Nguyễn Trọng Chức đã nhận xét: “Và dễ nhận thấy những phố và người trong loạt tranh mới của Lê Thanh được nhuộm trong sắc vàng của hoài nhớ. Trong tranh ông có những hòa sắc dịu ngọt, trầm lắng, như chìm khuất xuống dưới bề mặt của lớp bố nhưng lại đầy những âm vang của kỷ niệm. Ở tác giả tuổi đã tròn tuổi đại thọ, những hình ảnh thiếu nữ Sài Gòn trong tranh ông vẫn tươi nguyên như nhiều thập niên trước, lãng đãng và mộng mị, mãi là nguồn cảm hứng bất tận của ông.

Nguồn: Báo Công An

Nguồn: VOH

(VOH) – Họa sĩ Nam Anh được giới hội họa và các nhà sưu tập nhận định là cây cọ có khả năng biến hóa và thích ứng với mọi trường phái hội họa.

Trích: VOH